Miejsce edukacji i pamięci – Zamek Hartheim

Droga śmierci

Wiata samochodowa przy zachodniej ścianie zamku. Wejście do zamku utworzone specjalnie dla ofiar eutanazji. Wygrodzony drewnianą ścianą krużganek, w którym więźniowie pozostawiali swoje ubrania i rzeczy osobiste. Widok na dziedziniec „sanatorium”.

Poczekalnia

Poczekalnia, w której na etapie Akcji T4 odbywała się komisja medyczna, w głębi mieściło się pomieszczenie fotografa. Przeznaczenie tego pomieszczenia w trakcie trwania Akcji 14f13 jest nieznane z uwagi na fakt, że selekcja lekarska odbywała się na ternie obozów koncentracyjnych. W tym miejscu znajdowało się wejście do łaźni zamykane gazoszczelnymi drzwiami. Współcześnie przebicie przez wszystkie pomieszczenia eksterminacji.

Komora gazowa

Wnętrze komory gazowej zaaranżowanej na łaźnię z natryskami. Po prawej stronie ujawnione wtórnie zamurowane przejście do pomieszczenia technicznego oraz ślady po oryginalnych płytkach. Rekonstrukcja instalacji doprowadzającej gaz do łaźni.

Napis na tabliczce – Komora gazowa – Ofiary wchodziły do pomieszczenia przez niskie, wąskie stalowe drzwi. Instalacje prysznicowe sprawiały wrażenie, że była to zwykła łazienka. Gdy tylko drzwi zamknęły się za ofiarami, rozpoczynano wpuszczanie gazu (tlenku węgla) przez perforowaną rurę przy podłodze. Kiedy uznano, że nie ma już oznak życia, gaz został wypompowany, aby umożliwić usunięcie ciał. Od 1969 roku pomieszczenie to można zwiedzać jako miejsce pamięci.

Pomieszczenie techniczne

Pomieszczenie techniczne, w którym znajdowały się butle z tlenkiem węgla.

Napis na tabliczce – Instalacje techniczne – Na zewnętrznej ścianie znajdowały się instalacje techniczne komory gazowej, których lekarz używał do wpuszczania gazu. Przed oknem stały stalowe butle z gazem. Umierających można było obserwować przez wizjer w drzwiach. Po otwarciu gazoszczelnych drzwi, ciała ofiar mogły zostać wyciągnięte przez pracowników krematorium i przeniesione do kostnicy.

Kostnica

Przejście z kostnicy do pomieszczenia technicznego. Pośrodku drzwi wejściowe z dziecińca zamku, którymi wnoszono zwłoki z komory gazowej. Po lewej drzwi prowadzące z kostnicy do pomieszczenia krematorium.

Napis na tabliczce – Kostnica – Tutaj przechowywano ciała ofiar, czasami przez kilka dni, zanim można je było skremować w krematorium.

Krematorium

Promień światła wskazuje miejsce, w którym stały piec krematoryjny z dwoma paleniskami. Po prawej znajdowało się wyjście instalacji kominowej oraz młynek do rozdrabniania kości.

Napis na tabliczce – Krematorium – Po południowej stronie zbudowano ceglany piec z 2 komorami spalania. Dokładny typ i konstrukcja pieców nie są znane. Duży wylot spalinowy przechodził przez ścianę dziedzińca i kończył się jednym lub dwoma kominami. Po kremacji szczątki kości mielono w elektrycznym młynku. Popiół, żużel i mączka kostna były transportowane do Dunaju lub zakopywane we wschodniej części ogrodów.



Sala Pamięci


W pomieszczeniu dawnej poczekalni upamiętnionych zostało 23012 zgładzonych w tym miejscu osób, które udało się zidentyfikować. Z szacunku dla rodzin, które chcą zachować anonimowość, nazwiska zostały umieszczone w przypadkowej kolejności.

Podczas prac prowadzonych w celu wymiany systemu grzewczego w 2001 po wschodniej stronie zamku, wykonano wiele wykopów, w których ujawniono prochy i szczątki ludzkie zmieszane z koksem i żużlem. Jeden z wykopów zawierający rzeczy osobiste osób eksterminowanych w Hartheim wydobyty i zachowany w całości przez archeologów został wyeksponowany w sali pamięci.


Cmentarz

Centralną część cmentarza stanowi grobowiec z prochami i szczątkami ludzkimi odkrytymi w tym miejscu podczas prac remontowych w 2001.

Inskrypcje na grobowcu: „Kto zechce mnie wysłuchać?” (Księga Hioba 31,35), „Pomiędzy tym co doczesne, a tym co wieczne panuje cisza.” (Franz Rieger), „Nie ma bowiem nic zakrytego, co by nie miało być wyjawione.” (Ewangelia wg św. Mateusza 10,26), „Przywrócono nam ludzką godność.” (Franz Rieger)

Okiennice na wschodniej ścianie zamku, przesłaniają otwory okienne dawnych pomieszczeń mordu: komory gazowej, pomieszczenia technicznego, kostnicy i krematorium (część instalacji artystycznej autorstwa Herberta Friedla).